PHILIPPE DESCAMPS
Gül İlbay
Danimarka, 1953 yılında Grönland’ın sömürge statüsünden vazgeçtiğini açıkladı ancak egemenliğini bugün hala acı şekilde hatırlanan sert uygulamalarla sürdürdü.
Mayıs 2022’deki bir radyo yayını, 1966’dan 1970’lerin ortalarına kadar doğurganlık çağındaki kadınların neredeyse yarısına, çoğu zaman istekleri dışında ve ebeveynlerinin izni olmadan spiral (rahim içi araç – RİA) takıldığını ortaya çıkardı. (1) Bazıları sadece 13 – 14 yaşında olan söz konusu 4 bin 500 genç kadının çoğu, bu doğum kontrol araçlarının ve rahim içi cihazların amacını bilmiyordu.
Birkaç gün sonra, Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen ve Grönland Hükümet Başkanı Müte B. Egede, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana iki taraf arasındaki ilişkileri ortaklaşa inceleme kararı aldıklarını açıkladı. Frederiksen, “Ortak tarihimizin hâlâ keşfedilmeyi bekleyen bölümleri var” dedi.
Komisyon kuruldu ama sadece tavsiye verebildi
İsveç, Norveç ve Finlandiya gibi İskandinav ülkelerinde kurulan “hakikat ve uzlaşma” komisyonları, birkaç yıldır yerli Sami halkına ve azınlıklara karşı uygulanan asimilasyon politikaları ve adaletsizlikler üzerine çalışıyor. Grönland da 2014 yılında benzer bir komisyon kurdu. Ancak komisyon, Danimarka hükümetinin çekingen tavrı ve çalışmalara katılmaması nedeniyle muğlak tavsiyeler vermekle yetinmek zorunda kaldı. Gebeliği önleyici politikalar ise genel tarihsel bir çalışmaya dahil edilen ve 1 Ekim 2024’ten önce sonuçlanması gereken özel bir araştırmanın konusu haline getirildi.
Arşiv belgelerine göre, aile planlaması önlemlerinin kötüye kullanımı, nüfus patlaması korkusundan kaynaklanıyordu. Doğurganlık oranı 1964’te kadın başına 7.2 çocuk iken bu oran 1974’te 2.3’e düşmüştü. Şimdi ise tam tersi bir durum söz konusu, nüfus son 30 yılda 56 bin civarında sabitlendi. Doğum sayılarının ölüm sayılarından biraz fazla olması, dış göçle dengelenmektedir; 2022 itibarıyla Grönland’da doğan 16 bin kişi Danimarka’da yaşıyordu.
Danimarka Başbakanı, 8 Aralık 2020 günü, 1951 yılında henüz 6 – 7 yaşlarındayken ailelerinden koparılarak eğitim almaları için Kopenhag’a getirilen altı Grönlandlıya ülkesinin yazılı özürlerini sundu. Bu altı kişi, eyalette elit bir grup yetiştirmek için sosyal tecrit deneyi için seçilen 22 çocuktan hayatta kalanlardı. (2) Ailelerinden ve ana dillerinden koparılan bu çocuklar, uzun süre acı çekmiş ve normal bir hayat sürdürememişti. Mart 2022’de Ulusal Müze’de bu çocuklar için resmi bir özür töreni de düzenlendi.
“Baskı altında yaşama hissi nesilden nesile geçiyor” diyen Dışişleri Bakanı Vivian Motzfeldt, şöyle devam ediyor: “Sömürge döneminden sonra doğmuş olmama rağmen yaşananları ailemden öğrendim. Elbette yaraları kapatmayı ve önünüze bakmayı bilmek gerek. Ancak sayfayı çevirmeden önce onu yazmış olmamız gerekir…”
(1) “Spiralkampagnen” (Campagne des stérilets – RIA kampanyası) DR, 6 Mayıs 2022, www.dr.dk
(2) Tine Bryld, I den bedste mening, Gylendal, Kopenhag, 2010
