Sırbistan’ın doğusundaki Bor kentinde bulunan kömür madeninin kalbindeki Krivelj köyünden geçen yolun kenarındaki kulübede üç kadın görev başında. Baharın şu ilk günlerinde serin olan havayı bir mangal ısıtıyor, televizyon için elektrik kablosu çekilmiş. Komşulardan biri Türk kahvesi fincanlarıyla çıkageliyor ve bu sırada alarm çalıyor: “Bir araba geldi! Dışarı çıkın, bunlar Çinli kardeşler…” Tıpkı Belgrad hükümetinin Şi Cinping’den “kardeşleri” olarak bahsetmesi gibi… Ama bu seferki ironik. Üç kadın hemen yolu keserek “Çinli kardeşleri” araçlarını geri dönmeye zorluyor.
Bu sahne, köy sakinlerinin “Hoş gelmediniz” yazılı tabelayla barikat kurduğu 29 Ocak’tan beri günde birkaç kez yaşanıyor. Açık ocak bakır madenciliği için yapılan kazılar Krivelj çevresinde gerçekleşiyor. Köyün boşaltılmasına yönelik planlar 1970’lere dayanıyor. 1904’te kurulan Bor Fransız Madencilik Şirketi’nin (Compagnie française des mines de Bor) devamı olan Bor Maden Havzası ve Dökümhane (RTB Bor), hisselerinin yüzde 63’ünü 2018’de Çinli Zijin Mining Group’a satana kadar Sırbistan devletine aitti.
‘Komünist propaganda Google Translate ile birleşince’
Çin o zamanlar devlete ait olan bu şirketin 200 milyon dolar değerindeki borcunu devralma, beş bin kişiye istihdam sağlama ve altı yıl içinde bir milyar Avro yatırım yapma sözü verdi. O gün bugündür kazı faaliyetleri hızla devam sürdü, dağın tamamı patlayıcılarla un ufak edildi. Krivelj Sakinleri Konseyi Başkanı Jasna Tomić, “Burada antik çağlardan beri altın ve bakır var. Çinliler geldi geleli burada yaşayan 44 aile için hayat zehir oldu. Nefes alamaz hale geldik, duvarlar da çatlıyor. Zijin kendi elektriğini üretmek için buraya baraj yapmak istiyor. Ocak ayında köyden her dakika TIR’lar geçiyor” diyor.
Novo Cerovo maden ocağına giden tek yolu kapatan köylüler, Zijin’e ait araçların dağlara giden patikaya girmesini önleyerek madencilik çalışmalarını iki haftalığına askıya aldırtmayı başardı. Baraj çalışmaları ise yeniden başlamadı. Terk edilmiş haldeki şantiye, Krivelj’e 300 metre uzakta ve rüzgâra açık. Kısmen yıkık binaların karkaslarında Çinceden Sırpçaya kötü tercüme edilmiş uyarılar var: “Güvenlik uyanıştan gelir, talihsizlik ise felçtir.” Rehberimiz olan eski madenci gülerek, “Komünist propaganda Google Translate ile birleşince sonuç böyle oluyor” diyor.
Gazeteciler; “Les Balkans en cent questions. Carrefour sous influences –
Beş soruda Balkanlar: Nüfuzların kesiştiği bir kavşak”,
(Tallandier, Paris, 2023) kitabının yazarları.
Çeviri: Beyza Topçu
