Suriye’de 2011 yılından beri süren iç savaşı, İslamcı örgütler kazandı. Türkiye dahil pek çok ülkenin terör örgütü olarak kabul ettiği Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğindeki gruplar, 27 Kasım’da harekete geçti ve neredeyse hiç çatışma yaşamadan Halep ile Hama kentlerini ele geçirdi. Suriye ordusu, silahlarını da bırakarak tek kurşun atmadan geri çekildi. Muhalifler için ‘devrimin başkenti’ olarak nitelendirilen Humus kentinde de hakimiyet sağlayan İslamcı militanlar ilerlerken, binlerce Suriye askeri Irak’a sığındı ve 7 Aralık’ta güney banliyölerden başkent Şam’a girişler başladı. 8 Aralık’ta müttefikleri tarafından yalnız bırakılan Esad’ın devrildiği ve bir uçakla Rusya’ya sığındığı açıklandı. Cezaevlerindeki mahkumlar serbest bırakıldı. Baba Esad’ın heykelinin yıkıldığı görüntüler medyaya yansıdı. Muhalif güçlerin ilk açıklaması Suriye Devlet televizyonundan yapıldı. Açıklamada, Şam’ın kurtarıldığı ve Beşar Esad’ın 24 yıllık rejiminin devrildiği duyuruldu. Türkiye dahil dünyanın farklı bölgelerindeki Suriyeliler Esad’ın devrilmesini meydanlara çıkarak kutladı. Suriye’nin bayrağı da değişti. Rusya Dışişleri Bakanlığı, 8 Aralık’ta yaptığı açıklamada, Esad ve silahlı güçler arasında müzakerelerin yapıldığını belirterek, müzakereler sonucunda Esad’ın, iktidarı barış yoluyla devretme talimatını vererek, görevden ayrılma kararı aldığı ve ülkeyi terk ettiği belirtildi. Rusya’nın, bu müzakerelerde yer almadığı da kaydedildi. Esad yönetiminin Başbakanı Muhammed el Celali, sosyal medya hesabından “Suriye halkı tarafından seçilen herhangi bir liderlikle” işbirliği yapmaya hazır olduğunu, geçiş döneminin yönetimi için HTŞ lideri Ebu Muhammed Colani ile temas halinde olduklarını söyledi.
İsrail Şam’a yaklaştı
İsrail Ordusu, Esad’ın düşmesinden beri Suriye geneline 300’den fazla hava saldırısı düzenledi. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), Şam, Dera, Lazkiye ve Hama’daki askeri tesislerin hedef alındığını, araştırma merkezlerinin, cephaneliklerin, depoların ve havaalanlarının yerle bir edildiğini bildirdi. Lübnan merkezli El Mayadeen, İsrail ordusuna ait tankların bu hafta başında silahtan arındırılmış tampon bölgeyi geçtiğini ve Suriye’nin başkentine 21 kilometre mesafede bulunan güneydeki Katana köyü yakınlarında mevzilendiğini duyurdu. Katana köyü, Suriye’nin Lübnan sınırına yakın mesafede bulunuyor. Şam’ın merkezi ve İsrail ile Suriye arasındaki tampon bölge arasında yaklaşık 60 kilometre mesafe bulunuyor. İsrail Genelkurmay Başkanı Korgeneral Herzi Halevi, hafta sonu yaptığı açıklamada, İsrail’in “Suriye topraklarına asker konuşlandırdığını” ifade etmişti. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Esad’ın düşmesinin ardından Golan Tepeleri’nde yaptığı açıklamada 1974’teki ateşkes anlaşmasının çöktüğünü belirterek, İsrail ordusunun Golan Tepelerindeki tampon bölgenin kontrolünü yeni bir düzen kurulana kadar ‘geçici’ olarak ele geçirdiğini söylemişti. İsrail Hava Kuvvetleri de hafta sonu boyunca, Suriye’deki silahlı muhalefetin eline geçebilecek ve İsrail tarafından stratejik tehdit olarak görülen, Suriye hükümetine ait askeri varlıkları yok etmek amacıyla Suriye’deki hedeflere saldırılar düzenlediğini açıklamıştı.
Suriye ne durumda?
HTŞ lideri Colani (Ahmed el Şaraa), Telegram üzerinden yaptığı açıklamada, Suriye halkına işkence eden ve edilmesine karışan eski üst düzey yetkililerin bir listesini yayınlayacaklarını açıkladı. Savaş suçlularının peşine düşeceklerini ve kaçtıkları ülkelerden teslim edilmelerini isteyeceklerini ifade eden Colani, “Suriye halkına işkence yapan suçlulardan, katillerden, güvenlik ve ordu görevlilerinden hesap sormakta tereddüt etmeyeceğiz” dedi. Savaş suçlarına karışan üst düzey ordu ve güvenlik görevlileri hakkında bilgi veren herkese ödül vereceklerini belirten Colani, “zorunlu hizmette olan” ve “elleri Suriye halkının kanıyla lekelenmemiş askerler” için af teklifinin devam ettiğini bildirdi.
1 haftada nasıl devrildi?
Baas Partisi, 8 Mart 1963’te Suriye’de iktidara geldi. Esad Ailesi, 13 Kasım 1970’te Hafız Esad’ın gerçekleştirdiği askerî darbeyle Suriye’de iktidarı ele geçirdi. Hafız Esad, Mart 1971’de yapılan halk oylamasıyla devlet başkanı seçildi ve 2000 yılındaki ölümüne kadar bu görevi sürdürdü. Ağabeyi trafik kazasında ölünce Beşar Esad, 2000 yılında devlet başkanlığı görevini devraldı. 2011’de başlayan iç savaşta, Beşar Esad İran, Rusya ve İran destekli militanlar sayesinde Suriye’nin büyük çoğunluğunda hakimiyet kurmuş, gücü merkeze toplamış görünüyordu. Ordusunun neden direnmediği, bir hafta içinde militanların Şam’a nasıl girebildiği uzun süre dünya kamuoyunun gündemini meşgul edecek gibi görünüyor.
